فلسفه چهارشنبه سوری چیست؟ آشنایی با تاریخچه و رسم چهارشنبه سوری

چهارشنبه سوری، یکی از جشن‌های ایران باستان است. فلسلفه چهارشنبه سوری  با مقام و ارزش بالای «آتش» در  اندیشه‌ی زرتشتیان گره خورده است. به همین دلیل است که آتش نماد این جشن است و پریدن از روی آتش یک رسم چهارشنبه سوری است. تاریخ چهارشنبه امسال، مصادف است با سه‌شنبه شب، 22 اسفند 1402. در این یادداشت قصد داریم تاریخچه چهارشنبه سوری را بررسی کنیم و به بعضی از آداب و رسومی که ایرانیان در این روز به جای می‌آورند اشاره کنیم.

فلسفه نام‌گذاری چهارشنبه سوری چیست؟

فلسفه نام‌گذاری این روز را می‌توان از معنی کلمه «سور» یا «سوری» دریافت. این کلمه در زبان پهلوی به معنای «سرخ» است. البته در زبان عامیانه سور به معنای جشن و سرور و شادمانی نیز هست. ترکیب کلمه سور در کنار چهارشنبه به معنی چهارشنبه سرخ یا جشن چهارشنبه است. به این دلیل نام این روز را چهارشنبه سرخ گذاشته‌اند که در آن آتش سرخ برپا می‌شود.

تاریخچه چهارشنبه سوری در آیین زرتشتی

2 دیدگاه رایج درباره‌ی ریشه جشن چهارشنبه سوری در میان زرتشتیان وجود دارد. اولین دیدگاه به دلیل اینکه آتش نماد اصلی این روز است و یک نماد مهم در آیین زرتشتی نیز به شمار می‌رود، این آیین را در پیوندی عمیق با دین زرتشتی می‌بیند. در حالی که در دیدگاه دوم پریدن از روی آتش را نوعی بی‌احترامی به آتش می‌دانند و از این رو چهارشنبه سوری را جشنی مربوط به دوران ورود اسلام به ایران می‌دانند.

آداب و رسوم چهارشنبه سوری

آداب و رسوم چهارشنبه سوری بسته به هر منطقه‌ی فرهنگی و جغرافیایی مختلف، متفاوت است. اما با این حال بعضی از کارهایی که در این تاریخ انجام می‌شود، در میان همه‌ی ایرانیان یکسان است که به چند نمونه از آن در ادامه اشاره می‌کنیم:

1. پریدن از روی آتش و آتش بازی

درست کردن آتش با کنده‌های خشک درختان زمستانی یکی از آداب چهارشنبه سوری است. معمولا جوانان محلات برای درست کردن آتش پیش قدم می‌شوند و در مرکز محلات آتش روشن می‌کنند. سپس پیر و جوان را به بیرون آمدن از خانه و جمع شدن دور آتش دعوت می‌کنند.

{داستان چهارشنبه سوری با درست کردن آتش و پریدن از روی آن گره خورده است.}

برگزاری مراسم جشن و سرور، رقص و پایکوبی و احوال‌پرسی از یکدیگر همگی به دور آتش آخرین چهارشنبه سال انجام می‌شد. اگرچه این روزها آتش بازی چهارشنبه سوری به شکل خطرناکی انجام می‌شود، اما همچنان در بعضی از محلات سنتی شکل قدیمی این رسم به جای آورده می‌شود.

2. پختن آش

پختن آش رشته یک رسم قدیمی چهارشنبه سوری است. قدیمی‌ها اعتقاد دارند که با خودن این آش در تاریخ چهارشنبه سوری رشته امور در سال جدید از دست مردم خارج نخواهد شد. معمولا افرادی که آش درست می‌کنند آن را میان همسایگان و افراد نزدیک خود تقسیم می‌کنند و به این وسیله به دیدن آن‌ها می‌روند.

3. خوردن آجیل مشکل گشا

یکی دیگر از آداب و رسوم چهارشنبه سوری، درست کردن آجیل مشکل گشا یا آجیل نذری در خانه است. این آجیل، یک آجیل شیرین است و اجزای آن شامل خواروبار زمستانی مانند گردو، کشمش، کنجد و … است. خوردن آجیل مشکل گشا و نذر کردن و پخش کردن آن در میان مردم در این روز با نیت گره‌گشایی از امور و مخصوصا باز شدن بخت جوانان انجام می‌شده است.

4. قاشق زنی

قاشق زنی هم یکی دیگر از رسم‌های شب چهارشنبه سوری است. در این رسم جوان‌ها یک قاشق و پیاله را به دست گرفته و در حالی که روی خود را پوشانده‌اند، با زدن قاشق به پیاله، پشت در خانه‌های همسایگان می‌روند. صاحب‌خانه با شنیدن این صدا در را به روی او باز کرده و چیزی (پول، آجیل یا لوازم پخت آش چهارشنبه سوری) در پیاله او قرار می‌داده است.

این رسم یادآور این است که ارواح رفتگان در آخر هر سال به خانه‌ی بازماندگان می‌روند و به آن‌ها سرمی‌زنند. این دیدگاه ریشه در آیین زرتشتی دارد که به آزاد شدن ارواح در روزهای انتهایی سال کهنه و روزهای ابتدای سال جدید اشاره دارد.

5. تهیه هدیه برای عروس

یکی دیگر از کارهایی که در تاریخ چهارشنبه سوری انجام می‌شود، تهیه هدیه برای تازه‌عروس خانواده است. در این رسم خانواده داماد هدایایی از جمله لباس زمستانی و خریدهای عیدی عروس خانم را در طبق قرار داده و با تزئین کردن آن به کمک گل طبیعی، خنچه‌ها را راهی خانه‌ی عروس می‌کردند. آجیل شیرین جزء اصلی هدیه چهارشنبه سوری عروس است. در کنار آن آش رشته و شیرینی و شکلات هم قرار داده می‌شود. خنچه چهارشنبه سوری را می‌توان با گل‌های طبیعی سرخ رنگ که رنگ اصلی چهارشنبه سوری است تزئین کرد.

اگر به دنبال یک هدیه چهارشنبه سوری مدرن برای همسر یا نامزد خود هستید، می‌توانید در کنار لباس‌های گرم زمستانی، آجیل و شیرینی، یک محصول گل رزجاودان تهیه کنید. پیشنهاد ما برای تازه دامادها، خرید ست اکسسوری زنانه روبینا رز با طرح رکسانا است. در طراحی این اکسسوری از میوه درخت کاج استفاده شده است که برای هدیه دادن در آخرین چهارشنبه‌ی زمستان مناسب است.

جمع‌بندی

چهارشنبه سوری یکی از نمادهای فرهنگ ایرانیان است. تاریخ چهارشنبه سوری برابر است با آخرین سه‌شنبه شب اسفند که در سال 1402 در روز 22ام این ماه قرار دارد. فلسفه چهارشنبه سوری با درست کردن آتش و پریدن از روی آن گره خورده است. تاریخچه چهارشنبه سوری و جشن گرفتن آن ریشه در فرهنگ ایران باستان و آیین زرتشتی دارد. به همین دلیل است که آداب و رسوم این روز با اندیشه‌ی زرتشتی و ایرانی گره خورده است. یک رسم چهارشنبه سوری قاشق‌زنی است که هنوز هم در بسیاری از شهرهای ایران انجام می‌شود.

از دیگر آداب این جشن می‌توان به پختن آش رشته و خوردن آجیل مشکل گشا، تهیه کادو چهارشنبه سوری برای عروس و اتش بازی اشاره کرد. یکی از مواردی که برای کادوی چهارشنبه سوری تازه عروسان بسیار کارآمد و زیباست هدیه دادن زیورآلات گل جاودان است که علاوه بر زیبایی و شیک بودن، طول عمر بالایی نیز دارند و یکی از بهترین موارد برای کادو دادن به شمار می آیند.

سوالات متداول

• تاریخ چهارشنبه سوری سال 1402 چه زمانی است؟

سه شنبه شب، 22 اسفند 1402 به‌عنوان چهارشنبه‌سوری در ایران جشن گرفته می‌شود.

• آداب و رسوم چهارشنبه سوری چیست؟

چند مورد از مهم‌ترین آداب چهارشنبه سوری عبارتند از:

پریدن از روی آتش و آتش بازی، پختن آش رشته، خوردن آجیل، قاشق‌زنی، هدیه بردن برای تازه عروس خانواده

• فلسفه چهارشنبه سوری چیست؟

تاریخچه چهرشنبه سوری با جمع‌شدن همسایگان و اعضای محلات به دور هم و دید و بازدید و جشن‌گرفتن آخرین سه‌شنبه شب سال گره خورده است.

• نماد چهارشنبه سوری چیست؟

نماد اصلی چهارشنبه سوری «آتش» است و پریدن از روی آن یک رسم چهارشنبه سوری است. با این حال قاشق‌زنی، کوزه شکستن، فال گرفتن (تفال به حافظ) و خوردن آجیل مشکل گشا، درست کردن آش رشته و پلوی هفت رنگ هم از نمادهای دیگر چهارشنبه سوری هستند.